Week van de Gezondheidsverschillen: ‘Het begint met aansluiten bij de doelgroep’

19 maart 2024, 13:14

Het is de week van de gezondheidsverschillen, een initiatief van Pharos. We werken hier met onze brede groep partners elke dag aan. Gezond en Gelukkig Den Haag geeft richting, inspireert en creëert verbinding. Daarom laten we deze week met een blogreeks zien wat er al gebeurt in de stad om gezondheidsverschillen te verkleinen.

Vandaag is sociaal- en gezondheidspsycholoog en promovenda Loes van den Bekerom aan het woord. Aan de Health Campus Den Haag doet ze onderzoek naar manieren om gezondheidsgedrag van mensen met een lagere sociaaleconomische positie te stimuleren. De reden? Huidige interventies blijken bestaande gezondheidsverschillen soms juist (onbedoeld) te vergroten, omdat ze vooral effectief zijn voor mensen met een hogere sociaaleconomische positie en een betere gezondheid.

Loes van den Bekerom, promovenda gedragsinterventies binnen kwetsbare groepen: “De huidige gezondheidsverschillen voelen voor mij heel onrechtvaardig. Factoren waar iemand weinig invloed op kan hebben, bepalen de kans op een gezond leven. Denk aan iemands opleiding, inkomsten of woonplaats. Ik wil daarom begrijpen hoe we gezondheidsverschillen kunnen verkleinen, en het liefst helemaal kunnen tegengaan. Binnen ons project ligt de focus op gedrag in relatie tot gezondheid, iets waar ik altijd al geboeid door ben geweest.

Gezondheidsgedrag speelt een grote rol in de sociaaleconomische gezondheidsverschillen die er zijn. Het is juist daarom interessant en belangrijk om daar preventief op in te zetten. Want waarom gedragen mensen zich op een bepaalde manier en maken zij bepaalde keuzes? Hoe kun je gedrag sturen en gewoontes doorbreken? En hoe hangt gedrag samen met iemands (fysieke of sociale) omgeving? Voor mij is dit als een complexe puzzel waarbij de puzzelstukjes op verschillende manieren in elkaar kunnen passen.

Aansluiten

Wat ik tot nu toe heb geleerd is dat tegengaan van gezondheidsverschillen en creëren van gelijke kansen op gezondheid, vraagt om een aanpak op maat. Dat betekent dat er interventies nodig zijn die echt goed passen bij de doelgroep. Daarvoor is het belangrijk om hun situatie volledig te begrijpen, zowel op gezondheids- als op sociaal- en economisch vlak. Welke ervaringen, behoeften en drijfveren hebben mensen? Om tot effectieve gedragsverandering te kunnen komen, is het belangrijk om aan te sluiten bij wat mensen beweegt en wat zij nodig hebben, door goed naar hen te luisteren.

Dit heb ik bijvoorbeeld ervaren tijdens een interdisciplinaire studie waarbij we het effect van een nudgehebben onderzocht in een supermarkt in Moerwijk. Dit is een kleine aanpassing in de omgeving om een bepaalde (gezonde) keuze makkelijker te maken. We vervingen ongezonde snacks bij de kassa door gezondere snacks. Het effect op de verkoop van gezondere snacks was met gemiddeld drie verkochte snacks per dag verwaarloosbaar te noemen. En al helemaal in vergelijking met het totale aantal (veelal ongezonde) producten dat dagelijks over de toonbank gaat.

Rigoureuze aanpak

Ook brachten we de drijfveren en behoeften van de supermarktbezoekers in kaart. Een groot deel van hen gaf aan (bijna) nooit een snack bij de kassa te kopen, goed na te denken over hun boodschappen en vooral behoefte te hebben aan een gezond en betaalbaar voedselaanbod in de winkel. Er klonken zorgen over hoge en stijgende prijzen. Lukt het om rond te komen? Die vraag leek vaak achter die zorgen te schuilen.

Conclusie? Een kleine aanpassing bij de kassa sluit niet goed aan op de situatie en behoeften van de doelgroep. Er is een meer rigoureuze aanpak nodig om hen te ondersteunen in het maken van gezonde en betaalbare keuzes, zoals de afschaffing van btw op groente en fruit of het verplichten van een gezonder supermarktaanbod.

Eerlijke kans op gezondheid

Ik hoop vooral dat ons onderzoek beleidsmakers en collega-onderzoekers duidelijk maakt dat gedragsinterventies, en de theorieën waarop ze gebaseerd zijn, bij verschillende groepen een ander effect hebben. Vanuit dat besef kunnen we meer leren over wat helpt bij juist die groep die het meeste baat heeft bij ondersteuning. Zo kunnen we ons gezamenlijk inzetten voor een gelijke en eerlijke kans op gezondheid voor iedereen.”

Dit onderzoek voert Loes van den Bekerom samen uit met Dr. Laurens van Gestel (universitair docent Gedragsinterventies in Population Health), Prof. Dr. Marieke Adriaanse (hoogleraar Gedragsinterventies in Population Health Management) en Prof. Dr. Jet Bussemaker (hoogleraar Beleid, wetenschap en maatschappelijke impact, in het bijzonder in de zorg).