Week van de Gezondheidsverschillen: Een co-creatie proces met bewoners en professionals in Moerwijk

17 maart 2024, 12:51

Het is de week van de gezondheidsverschillen, een initiatief van Pharos. We werken hier met onze brede groep partners elke dag aan. Gezond en Gelukkig Den Haag geeft richting, inspireert en creëert verbinding. Daarom laten we deze week met een blogreeks zien wat er al gebeurt in de stad om gezondheidsverschillen te verkleinen.

Vandaag is participatief actieonderzoeker Wilma van der Vlegel aan het woord. Ze maakte met haar manier van actieonderzoek in Moerwijk duidelijk dat vertrouwen in elkaars kracht en kunde een noodzakelijke basis is voor verandering.

Wilma van der Vlegel, participatief actieonderzoeker/trainer/adviseur: “Als onderzoeker ben ik altijd op zoek naar wie de ander is en wat diegene als talent heeft. Dat is er namelijk altijd. Ik sprak eens iemand die in Moerwijk terecht was gekomen met schulden en kampte met mentale problemen. Van een ggz-traject leerde ze veel. Ze gaf aan zelf “iemand te willen zijn voor anderen, die ik zelf heb gemist.” Ook wilde ze professionals meer leren over omgang met bewoners met mentale problemen. Dat raakt me. Een bewoner heeft niet alleen iets nodig, maar ís ook nodig.

Toen ik vijf jaar geleden voor het eerst kennismaakte met een wijk die bewoners als ‘afvalputje’ van Den Haag typeerden, kon ik  niet voorzien ik een van de meest complexe wijken van Den Haag zo in mijn hart zou sluiten.  Met een achtergrond in de zorg maakte ik in die tijd een switch naar onderzoek, waarbij ik dicht op de wijk iets wilde betekenen rondom gezondheidsverschillen en bestaanszekerheid.

Blije mandarijnen

Ik geloofde in Participatief Actieonderzoek (PAO) als benadering om bewoners en professionals in wijken sámen aan oplossingen voor complexe problemen laten werken en van en mét elkaar kunnen leren en samendoen wat er nodig is om ongelijkheid in gezondheid te bestrijden. Hierdoor ontstaat er wederzijds begrip voor elkaars perspectieven en zetten we alle kennis in die bewoners en professionals samen hebben om tot oplossingen te komen.

Gelukkig en Gezond Den Haag (GGDH) omarmde deze vorm van onderzoek in Moerwijk rondom gezondheidsbevordering en -preventie. Zowel bewoners als professionals deelden in vraaggesprekken hun visie op de huidige situatie, wat er al is, hun dromen en oplossingen. Tijdens het leren kennen van de wijkbewoners in buurthuizen, op pleinen, bij voedselbank en sportvelden gebruikte ik mandarijnen met ogen. Daarop liet ik bewoners een mondje tekenen dat aangaf hoe fit ze zich voelden.

Allemaal kleine stukjes

Met sommige bewoners had ik een kort gesprekje. Met anderen later nog een veel langer gesprek. Misschien verwacht je dat iedereen een droevig gezicht tekende op de mandarijnen, maar dat was zeker niet zo. De meeste gezichten waren vrolijk. Dit was opvallend omdat de meeste professionals de wijk als ongezond zagen en daarvoor allerlei evidence based interventies beschikbaar hadden. Deze interventies richten zich echter op het individu en niet op het collectief.

Gesprekken met bewoners maakten duidelijk dat deze interventies zich vaak maar richten op een klein stukje van de complexe situatie waar bewoners zich in bevinden, en dat iedere organisatie een eigen stukje doet. De analyse maakte duidelijk dat bewoners wel wíllen nadenken over Gezond Eten en Bewegen, maar hier vaak vaak weinig ruimte voor hebben door veel stress (Gezond Hoofd). Dit komt vaak door externe factoren, zoals financiële uitdagingen (Gezond Geld) of ongezonde leefomstandigheden en gevoel van veiligheid (Gezonde Leefomgeving). Eén van de oorzaken is intimidatie door jongeren op straat, veroorzaakt door verveling en/of problemen bij de opvoeding (Gezond Opgroeien).

Cirkel doorbreken

Vooral een gezonde en veilige omgeving kwam naar voren  als sleutel om de cirkel te doorbreken. Dit is een voorwaarde om elkaar te ontmoeten, samen te werken en buiten te kunnen spelen. Tijdens de groepsgesprekken met bewoners en professionals ontstonden andere oplossingen of vormden we bestaande oplossingen samen zo om dat deze wél aansloten bij de wijk. Dit actieonderzoek bracht de eerste rimpeltjes van verandering op gang, die verder gaan dan alleen de ontstane initiatieven zelf.

Zo zijn de verbindingen in de wijk verbeterd. Ook de dialoog  tussen professionals en bewoners in de wijk, en met beleidsmakers, gaat verder. Dit proces draait om vertrouwen opbouwen en dat vraagt om langdurige betrokkenheid van iedereen. Hiervoor is nodig dat een inclusieve en gelijkwaardige benadering zoals PAO niet alleen op het niveau van de wijk wordt omarmd, maar ook op organisatie- en beleidsniveau.”

Lees in deze wetenschappelijke publicatie van Wilma van der Vlegel, Jet Bussemaker en Madelon Eelderink meer over het actieonderzoek.