Preventiecoalitie op stoom: ‘Er is heel veel gedrevenheid om er iets moois van te maken’

27 september 2021, 19:00

In de wijken Moerwijk en Laak krijgt de preventieaanpak vorm. Dat gebeurt samen met een brede groep betrokkenen, van inwoners, professionals en beleidsmakers tot aanbieders van zorg en welzijn. Of zoals actieonderzoeker Madelon Eelderink stelt: ‘Iedereen die een gezonde wijk wil creëren, is welkom.’ 

Ruim honderd gevoerde individuele gesprekken, vele tientallen gehouden focusgroepen met als resultaat concrete actieplannen voor Laak en Moerwijk. Je kunt wel stellen dat de Preventiecoalitie in volle vaart is. Een half jaar geleden ging dit initiatief van GGD Haaglanden, zorgverzekeraars, gemeente Den Haag en zorg- en welzijnsorganisaties van start met een omvangrijk Participatief Actieonderzoek, uitgevoerd door Seven Senses.

Tijdens dit onderzoek zijn allerlei betrokkenen, van bewoners tot professionals en beleidsmakers, geïnterviewd. In die gesprekken zijn de onderzoekers op zoek gegaan naar wat belangrijk is voor al die personen zelf en waar hun kracht ligt. Die uitkomsten zijn besproken in focusgroepen met thema’s als Gezond Samenwerken, een Gezonde Opvoeding of een Gezond Hoofd. Tijdens die groepssessies, bij voedselbanken, op pleinen, in buurthuizen en op het sportveld, is hard gewerkt om gezamenlijk concrete actieplannen te maken.

Dialoog

Annette de Boer, directeur van GGD Haaglanden en voorzitter van de Preventietafel van Gezond en Gelukkig Den Haag, licht toe waarom het drie jaar durende preventietraject op deze manier van start is gegaan: ‘Preventie komt alleen van de grond als er een goede dialoog is tussen inwoners en professionals. Participatief Actieonderzoek is een middel om dat gesprek op gang te brengen en te houden.’

Madelon Eelderink, een van de actieonderzoekers in Laak, heeft in de wijk veel gedrevenheid en passie geproefd om er iets moois van te maken. Ja, soms was er ook frustratie. ‘Maar juist daarachter schuilt heel veel energie om het dan anders te gaan doen. Als je dat goed kunt faciliteren en kanaliseren naar het positieve, komt er enorm veel energie los.’

Elkaar versterken

Vanaf de start in april zit ze met een brede blik in het onderzoek: ‘Er is ontzettend veel gaande hier, ook voordat wij aan de slag gingen. We gaan daarom achter alles aan wat wij oppikken om te kijken hoe we elkaar kunnen versterken. Er gebeurt namelijk al veel waarbij de inwoner centraal staat, maar kennen we elkaar wel goed genoeg? Als we al die verschillende bewegingen aan elkaar knopen, kunnen mooie dingen gebeuren.’

Reden dat er inmiddels ook inspiratiesessies zijn geweest met bijvoorbeeld JMO teams, het preventieloket of met andere partijen die zich vanuit het perspectief van de bewoner bezig houden met de gezonde wijk. De meeste co-creatie plannen van en voor de buurt zijn inmiddels gemaakt. Er wordt nu hard gewerkt om deze een goede voortgang te kunnen geven.

Beweging

Brian Eernesse, jongerencoach bij Stichting Convey, is  een van de deelnemers aan de focusgroep Gezond Samenwerken in Laak. ‘Iedereen ziet overal ergens anders een probleem in. Het onderzoek laat zien, aan bijvoorbeeld de gemeente en bewoners, dat we samen naar hetzelfde startpunt moeten. Ik denk dat het actieonderzoek die beweging nu erin brengt.’

In deze video nemen Participatief Actieonderzoeker Madelon Eelderink en deelnemer Brian Eernesse je mee tijdens een van de focusgroepen in Laak.

 

De deelnemers aan de PAO-trajecten zijn divers, net als hun ervaringen:

Ahlam Benali is bewoner van Moerwijk en doet mee aan het PAO-traject. Inmiddels krijgt zij ook zelf een training als Participatief Actieonderzoeker.

 ‘Ik ben nieuwsgierig ingesteld en hoorde over het onderzoek via een moeder van de school van mijn zoon. Zo ontmoette ik actieonderzoeker Wilma van der Vlegel en rolde ik erin. Nu ik zelf de training volg, begin ik nog beter te snappen wat er eigenlijk precies gebeurt in zo’n traject.

We hebben gesproken over wat we met elkaar zouden willen voor de wijk, maar ook hoe we dat kunnen realiseren. Het ging over zaken als veiligheid, gezondheid of sporten. Allemaal belangrijk, maar op straat of op school maak je toch niet snel tijd om hierover met elkaar in gesprek te gaan. We merkten hoeveel ideeën er zijn, maar ook dat bewoners niet altijd het gevoel hadden dat ze die ergens kwijt konden

Het helpt al om gewoon je idee te delen en te luisteren naar elkaar al. Eigenlijk ontdek je elkaar steeds meer in zo’n proces. Een onderwerp waar ik nu mee aan de slag wil is zwemmen, iets wat veel vrouwen zouden willen, maar hun religieuze achtergrond zorgt voor drempels, zoals aanwezigheid van mannen in een zwembad. Ik wil gaan onderzoeken hoe we een manier kunnen vinden waarop het wél kan. Daar ga ik nu over in gesprek met de buurtsportcoach.

Wat nu op mijn pad komt, geeft me het gevoel dat ik iets kan betekenen voor de wijk, ook zonder HBO of universiteit. Dat geeft heel veel voldoening. Ik besef nu dat ik hier kan en mag meebepalen, en mag weten wat er speelt en hoe het in elkaar zit. Dat gevoel en die kennis zorgt dat je minder snel wijst naar instanties of de gemeente, maar jezelf en anderen de vraag kan stellen: wat doe en kan jij zelf?’

Milo Extercatte is projectmedewerker Regiosamenwerking GLI bij HADOKS en doet mee met het PAO-traject in Moerwijk.

‘Positief. Inspirerend. Dat komt in mij op als ik denk aan mijn deelname aan het participatief actieonderzoek. Bewoners en hun leefwereld staan hierin centraal. En het gaat niet alleen om kennis, maar ook om actie, en dat is waar ik helemaal achter sta. Mijn doel is om de Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI) beter te laten aansluiten bij de leefwereld van de bewoners. We zien dat de manier waarop we die nu aanbieden, dat niet goed genoeg doet.

Ik heb tijdens de verschillende focusgroepen vele eyeopeners gehad over de redenen. Zo kan het voor mensen een te hoge drempel zijn om bij de huisarts een verwijzing te halen. Of vrouwen willen niet een op een met een man zo’n traject ingaan. En er speelt veel meer in de wijk dan het thema ‘gezondheid’. Er is soms te weinig geld om rond te komen, er zijn huizen met schimmel of mensen zijn bezorgd over de veiligheid van hun kinderen. Gezond leven staat niet per se hoog op de agenda.

Al die inzichten zorgen dat ik anders ben gaan kijken. Vertrok ik eerst bij de vraag hoe huisartsen meer bewoners kunnen verwijzen, nu is de startvraag: wat willen bewoners eigenlijk met een gezonde leefstijl? En hoe? We gaan dit nog verder uitwerken, maar er komt binnenkort een leefstijlcoach langs in het buurthuis om antwoord te geven op een vraag vanuit de bewoners: hoe kan ik met 50 euro per week gezond koken voor drie personen?

Met actieonderzoeker Wilma van der Vlegel en de GGD houden we binnenkort een focusgroep over gezonde leefstijl, om nog beter door te vragen op dat thema. Ook met huisartsen, praktijkondersteuners en leefstijlcoaches gaan we in gesprek vanuit de principes van PAO. Daar moet eind van dit jaar een concreet plan uit voortkomen om de GLI beter op maat aan te bieden. Genoeg inspiratie om mee verder te gaan dus!’

Renate Stuger is bewoner van Moerwijk en doet daar mee aan het PAO-traject. Ze praat mee over het thema ‘gezond hoofd’.

‘Ik heb zelf ervaring met de ggz, ik zat een poos thuis met een burn-out. Die ervaring wilde ik graag delen en daarbij ben ik altijd al maatschappelijk betrokken geweest. Het onderzoek begon met een interview door actieonderzoeker Wilma van der Vlegel, daarna werden alle uitkomsten gedeeld in focusgroepen. Daar zijn allerlei ideeën ontstaan.

Ik vind het heel leuk om te doen. Door met elkaar te praten en te delen, besef je dat meer vrouwen kampen met mentale problemen en je er niet alleen voorstaat. We hebben bedacht om een vrouwengroep te starten waar ruimte is voor ieders verhaal, maar ook voor creativiteit of samen sporten. De focusgroepen hebben ook duidelijk gemaakt dat er al heel veel is, maar niet alles is even zichtbaar. Ook daar gaan we mee aan de slag.

Het helpt in zo’n proces dat er iemand meekijkt die structuur geeft, maar ons ook vrij laat in onze inbreng. Het is vanaf het begin af aan duidelijk dat het gaat om ónze ideeën in plaats van om oplossingen die iemand van buitenaf bedenkt. Dat heb ik vaak genoeg meegemaakt, maar dat soort initiatieven bloeden snel dood. Hier maken we er zelf onderdeel van uit. Dat maakt dat je er ook moeite voor wilt doen. Het gaat om zaken waar je zelf behoefte aan hebt.’

Janine Vervoordeldonk is senior functionaris Gezondheidsbevordering GGD Haaglanden en doet mee met het PAO-proces in Moerwijk.  

 

‘De sessies hebben nog meer duidelijk gemaakt hoe nodig het is om vanuit een collectief belang samen aan preventie en gezondheid te werken. Iets wat we allemaal wel willen, maar waarvan we ook zien dat we snel vervallen in werken op een manier die we gewend zijn, vanuit onze eigen organisaties en rol. Natuurlijk hebben we allemaal onze eigen expertise in te brengen, dat zal ook zo blijven, maar het is wél belangrijk om vanuit het collectief te vertrekken.

Daar horen bewoners als gelijkwaardige partners bij. Vanuit dat vertrekpunt kunnen we initiatieven mét hen creëren, in plaats van voor hen. Dat is een echte mindshift waar we met elkaar doorheen moeten. Ook is er bij bewoners vertrouwen nodig, iets wat niet altijd vanzelfsprekend is, omdat er in de loop van de tijd al zoveel organisaties in de wijk aan de slag zijn gegaan. Goed bedoeld, maar niet altijd even duurzaam of passend.

Het PAO-proces heeft geholpen bij bewustwording van alles wat er is en speelt en om te reflecteren op ieders eigen rol. In de focusgroep Gezond Samenwerken spraken we over hoe wij samen kunnen werken vanuit collectief belang, en wat dat betekent voor het systeem zoals we het nu kennen. Daar gaan we komende periode mee verder.  Dat is uitdagend, maar op een goede manier. Het brengt de boel in beweging. En het geeft energie om samen in te zien dat we alleen met elkaar echt meters kunnen maken.’

---

De komende drie jaar is de Preventiecoalitie, als onderdeel van Gezond en Gelukkig Den Haag, aan de slag met preventie. De Preventiecoalitie is een initiatief van GGD Haaglanden, zorgverzekeraars, gemeente Den Haag en zorg- en welzijnsorganisaties.

Het plan van de Preventiecoalitie moet via meer samenwerking leiden tot meer gezondheidswinst onder bewoners. Zo stelt initiatiefnemer van GGDH Jet Bussemaker: ‘Organisaties zijn nog te vaak met alleen hun eigen terrein bezig. Maar soms ligt de oplossing voor een zorgprobleem in het sociaal domein. Of andersom. Door samen te werken, ga je dat soort dingen ook oplossen.’

---