Het Onzichtbare Zichtbaar: ‘Stoppen met roken zonder opgeheven vingertje’

15 november 2021, 10:16

Hoe help je rokers om te stoppen? Om die vraag draait het in Leernetwerk Escamp Stopt! Daarbinnen wordt breed samengewerkt om kennis uit onderzoek in de praktijk te benutten en uit te breiden. Elske Wits van onderzoeksinstituut IVO: ‘We ondersteunen mensen om hun eigen motivatie te vinden.’

Na vijftig jaar stoppen met roken. Niet omdat het ongezond is, of te duur. Maar omdat haar kleinkind vindt dat haar oma vies ruikt. Het is maar een van de vele stopmotivaties uit Escamp. Of neem het verhaal van Iris Bruins. Jarenlang rookte ze een paar pakjes per dag. ‘In de periode dat ik begon, was roken nog heel normaal. Het kon op je werk en op feestjes. Nu sta je buiten in de kou. Dus ik dacht al weleens, wat een rare gewoonte eigenlijk. Toen me opviel dat mijn hondje als hij op mijn schoot zat ook nogal vies keek, dacht ik: het is genoeg.’

Ze stopte, samen met een paar vriendinnen en medicijnen van TellSell. Nu is ze co-projectleider bij Escamp Stopt!, een wijkaanpak samen met bewoners, zorg, welzijn en gemeente. Het doel? Zoveel mogelijk bewoners de kans te geven om succesvol te stoppen met roken, het liefst voordat ze gezondheidsproblemen krijgen. In praktijk betekent haar rol heel veel praten met mensen. Om te laten weten dat er stophulp is en om uit te vinden wat hún unieke motivatie is om daaraan mee te doen. ‘Ik kan dat wel bedenken voor ze, maar mensen weten echt alleen maar zelf wat voor hen belangrijk is. Daar kan je mee werken om ze over de streep te trekken.’

Belerend vingertje

Maatwerk dus. Want zeggen dat het ‘gewoon slecht is voor je gezondheid’, helpt in ieder geval niet, vertelt Elske Wits van Onderzoeksinstituut IVO. ‘Dat weten mensen diep van binnen wel, en roken is gewoon heel erg verslavend. Zo’n oordeel of belerend vingertje stoot dan alleen maar af.’ Escamp Stopt!, gesubsidieerd door ZonMw, richt zich voornamelijk op mensen met een lagere sociaaleconomische positie. Als de huidige trend doorzet, rookt in 2040 nog slechts 3% van de hoger opgeleiden, tegenover respectievelijk 18% en 15% van de middelbaar en laagopgeleiden ‘Dat zal gezondheidsverschillen op termijn alleen nog maar vergroten’, legt Elske uit.

Juist voor deze groep bleek het aanbod niet altijd passend, zag Elske. ‘Mensen wisten niet wat er kon of dat sloot niet aan bij de problemen die ze ervaarden. Vaak gaat het om gezondheid, maar dat heeft niet altijd prioriteit als veel andere zaken spelen, zoals geldzorgen of andere stress. Ook zagen we dat een traditionele training, bestaande uit bijvoorbeeld zes gesprekken en eventueel medicatie, vaak niet genoeg is om vol te houden in een omgeving waar veel mensen roken.’

Stress

Redenen genoeg om samen met Indigo een nieuwe training te ontwikkelen, die breder kijkt dan stoppen met roken alleen. Trainer Feroz Hansildaar legt uit: ‘De eerste drie bijeenkomsten gaan over stress en het financiële plaatje van roken. We gaan dus niet, zoals vaak gebeurt, meteen stoppen. Bij ons krijgen mensen eerst ruimte om zelf inzichten te krijgen, zodat ze hun eigen motivatie ontdekken en versterken. We vragen ze om zélf de voor-en nadelen te bekijken.’

Meer bijeenkomsten bieden daarnaast meer ruimte om een vertrouwensband op te bouwen, met de trainer en met elkaar. Na zes bijenkomsten, waar mensen kunnen besluiten te willen stoppen, zijn er nog drie voor nazorg. Bij de laatste groep is daarna nog een appgroepje gestart om elkaar te blijven ondersteunen. Feroz licht toe: ‘Doordat we meer bijeenkomsten hebben, is er ruimte om te werken met de behoeften van de groep. Ons programma heeft een sterke basis, maar is niet in beton gegoten.’

 Warme contacten

Maar een beter aansluitende training ontwikkelen alleen is niet genoeg, benadrukken Elske en Feroz. Mensen moeten de weg weten om laagdrempelig, bijvoorbeeld in een buurthuis, en gratis hulp te kunnen krijgen. Reden om bijscholing te geven aan bijvoorbeeld praktijkondersteuners, welzijnsmedewerkers of de apotheker. Elske: ‘Zij moeten het aanbod van stopondersteuning kennen. Ook geven we handvatten om het gesprek aan te gaan. Want dat is niet gemakkelijk met iemand die al lang rookt en misschien al wel meerdere stoppogingen heeft ondernomen.’

De informatie is op veel plekken in de wijk te vinden, zoals bij Apotheek Pillen & Praten, waar laagdrempelig advies wordt gegeven. Ze benadrukt het belang van de rol van Iris. ‘Zij kent veel mensen in Escamp, die warme contacten zijn nodig om mensen te motiveren. We moeten mensen op allerlei verschillende plekken aanspreken op wat hen in beweging kan brengen. Wij kunnen gezondheid wel heel belangrijk vinden, maar als mensen stoppen om geld te besparen, moet het daarover gaan.’

Beweging

Want dat motivatie soms diep verscholen ligt achter een boel weerstand, weet Iris maar al te goed. ‘We mogen niks meer!’, hoor ik dan. Terwijl ze bijvoorbeeld geen sigaret opsteken als er kinderen bijzijn. Ze weten dus maar al te goed dat het eigenlijk niet goed is. Maar het is de vraag waar je hen dan, zonder oordeel, wél mee in beweging krijgt.’ Inmiddels heeft ze – na de apotheek, snackbar en Jumbo – alweer een nieuwe plek op het oog om een praatje te maken en flyers neer te leggen. ‘De dierenarts! Want meeroken is voor huisdieren ook niet goed. Wie weet is dat net het zetje dat iemand nodig heeft.’

---

Er gebeurt al veel binnen de transitie in de zorg. We delen graag hoe we vanuit al onze verschillende bijdrages in beweging zijn naar een Gezond en Gelukkig Den Haag.

---